ناودانی

ناودانی؛ یکی از مقاطع فولادی باز با کاربردهای محدود اما مهم

انواع ناودانی جزو خانواده بزرگ پروفیل ها و مقاطع فولادی هستند که کاربرد گسترده ای در ساخت و ساز های مختلف دارند. اگرچه تولید آن نسبت به ورق یا میلگرد کمتر است اما هیچ یک از مقاطع فولادی نمی توانند جای آن را بگیرند. 

بعد از جنگ جهانی دوم که ساخت خانه های پیش ساخته فولادی رواج پیدا کرد انواع مقاطع فولادی با شکل های مختلف، ابداع و ساخته شدند. نقش هر یک از آنها به قدری پررنگ شده است که بدون آنها نمی توان بسیاری از ساخت و سازها را تکمیل کرد. حتی بدون آنها گواهی و مجوز پایان کار داده نمی شود. استانداردهای مختلفی برای ساخت آنها در کشورهای متعدد، تدوین شده است. 

انواع ناودانی نیز جزو مقاطع فولادی هستند که بدون آنها برخی ساخت و ساز ها تکمیل نمی شوند. به طور مثال اسکلت خودروهای سنگین بدون ناودانی کمی به مشکل برمی خورند. برای ساخت ناودانی همانند سایر پروفیل ها، از استانداردهای لازم برای ضخامت، طول و... استفاده می کنند. 

ناودانی چیست؟

انواع ناودانی در گروه پروفیل های باز قرار دارند، برخلاف نبشی که یک بال دارد ناودانی دارای دو بال است. از یک ضلع افقی (جان، web) و دو بال یا ضلع عمودی (Flange) در دو طرف تشکیل شده است. این اتصالات به صورت حرف «U» در انگلیسی می باشند. 

ابعاد و ضخامت های جان و بال در طول ناودانی به یک اندازه هستند، البته به صورت شاخه ای تولید می شوند. از متریال هایی مانند فولاد، استیل، گالوانیزه و آلومینیوم برای ساخت ناودانی استفاده می کنند. از مواد اولیه جدیدی مانند کامپوزیت های پلیمری نیز با توجه به کاربرد، برای ساخت انواع ناودانی استفاده می شود.

انواع ناودانی بر اساس شکل

یک تقسیم بندی مهم که ملاک انتخاب و خرید انواع ناودانی است مشخصات ظاهری می‎باشد، زیرا این ملاک بر روی کاربرد آنها تأثیر دارد. ناودانی بر اساس شکل به سه گروه تقسیم بندی می شود:

• ناودانی UPE: این نوع ناودانی در کشور انگلیس ساخته شده است. با نام UPE شناخته می شود (ظاهر آن شبیه حرف «U» در انگلیسی). ظاهر آن دارای دو بال کاملا مساوی با یکدیگر است که عمود بر جان ناودانی هستند. در ایران بیشترین تولید را به خود اختصاص داده است.
• ناودانی UNP یا اروپایی: در بازار با نام ناودانی سنگین شناخته می‌شود. ضخامت بالایی دارد، در نتیجه وزن آن زیاد است. مقاومت، سختی و کیفیت آن نیز بیشتر می باشد. این نوع ناودانی در صنعت ساخت و ساز کاربرد دارد.
• ناودانی UPN: شکل ظاهری آن شبیه «C» است، زیرا دارای بالهایی است که به صورت شیب دار یا مخروطی به جان ناودانی متصل شده اند. این نوع ناودانی در ایران مصرف کمتری دارد، البته به صورت سفارشی آن را تولید می کنند.

دسته بندی دیگر برای انواع ناودانی شامل: 

• ناودانی ساده
• ناودانی سنگین: ابعاد، ضخامت و وزن آن با جدول اشتال یکسان می باشد.
• ناودانی مشبک: از جنس آلومینیوم است، دارای سوراخ هایی برای نصب می باشد. 
• ناودانی سبک: وزن این نوع ناودانی از وزن های ذکر شده در جدول اشتال کمتر است. 

روش تولید انواع ناودانی

انواع ناودانی به دو روش نورد گرم و نورد سرد تولید می‌شود. از هر دو روش برای تولید انواع محصولات فولادی با اشکال مختلف استفاده می کنند. زیرا محصول نهایی هر دو روش ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مخصوص به خود را دارند. روش ساخت انواع ناودانی به این شرح می باشد:

1. روش فابریک: در واقع همان روش نورد گرم است، برای تولید آن از ماده اولیه ای به نام بلوم (شمشال) استفاده می کنند. سطح مقطع کمتر از 230cm و عرض آن بیشتر از 15cm است.

ابتدا بلوم را درون کوره (دمای بیش از 1100 درجه سانتی گراد) حرارت می دهند تا زمانیکه نیمه مذاب و شکل پذیر شود. سپس شمشال های با حرارت بالا را وارد خط نورد می کنند. خط نورد از غلتک هایی تشکیل شده است که سطح شمشال ها را صاف و اعوجاج ها را از بین می‌برند. سپس برای شکل پذیر و تبدیل شدن، وارد مرحله بعد می شوند. به دو روش می توان آنها را به ناودانی تبدیل کرد: 

• روش فابریک نورد گرم: برای شکل دادن به شمشال هایی که گداخته هستند باید آنها را از بین غلتک ها عبور داد. به صورت افقی و عمودی قرار داده می شوند، حرکت پیوسته و مدام غلتک ها، باعث ایجاد شکل نهایی ناودانی ها می شوند.
• روش فابریک نورد سرد: در این روش از ورق هایی که به روش نورد گرم تولید شده است استفاده می کنند. ابتدا باید ورق ها کاملا سرد شوند. سپس مجددا آنها را در دمای اتاق حرارت می دهند (حداکثر 200 درجه سانتیگراد). وارد مرحله پرس می شود، توسط دستگاه قالب زنی و پرس کردن، آنها را به شکل نهایی ناودانی تبدیل می‌کنند. کیفیت محصول نهایی که با این روش تولید می شود بسیار بالاست و کاربرد بیشتری دارد.

1. روش پرس سرد: مواد اولیه ای که برای ساخت انواع ناودانی با این روش استفاده می کنند ورق های فولادی هستند. ابتدا ورق را با ضخامت و طول مناسب انتخاب می‌کنند. سپس آن را با دستگاه های برش مخصوص (مانند گیوتین) در ابعاد مشخص برش می زنند. طول و عرض بال و جان را علامت گذاری می کنند، سپس ورق وارد دستگاه پرس می شود. ورق از محل علامت گذاری شده توسط دستگاه، خم می شود.

استاندارد ساخت انواع ناودانی

انواع ناودانی ساده، مشبک و اروپایی بر اساس استانداردهای مشخصی تولید می شوند. این استاندارد ها متعلق به کشورهای سازنده هستند. گاهی اوقات نیز تولیدکننده ها از استانداردهای ساخت کشورهای دیگر یا انجمن های بین المللی استفاده می کنند: 

• استاندارد فرانسه با شماره 45NF A-255 
• استاندارد ملی ایران به شماره 4466 در ایران
• استاندارد اروپایی DIN EN ISO 12944-3
• استاندارد DIN 1026  متعلق به کشورهای اتحادیه اروپا 

ابعاد و ضخامت ناودانی ها

کشورهای تولیدکننده، انواع ناودانی با ابعاد و ضخامت های متفاوت تولید می کنند. در ایران ناودانی سنگین در اندازه های 8 الی 180 میلیمتر تولید می‌شود، اما برخی کشورها نیز در اندازه‎های 40 تا 400 میلیمتر تولید می‎کنند. برای اطلاع از مشخصات ناودانی مانند طول بال، ضخامت و... می توانید به جدول «اشتال» مراجعه کنید. وزن ناودانی بر اساس این جدول به دست می آید:

وزن یک متر مربع انواع ناودانی بر حسب kg× طول ناودانی بر اساس متر(m) = وزن ناودانی

انواع ناودانی به صورت شاخه های 6 و 12 متری تولید و روانه بازار مصرف می شوند.

کاربرد ها و ویژگی های انواع ناودانی

کاربردهای مختلفی برای انواع ناودانی در صنایع و ساخت و سازهای مختلف وجود دارند، از نمای ساختمان تا ساخت خرپاها را می توان نام برد. کاربردهای مختلف ناودانی به شرح زیر می باشد:

• ساخت سقف های سبک با ناودانی و تیرچه
• استفاده در راه و شهرسازی، برای ساخت تجهیزات جاده ای
• ساخت انواع دیوار با اسکلت فولادی در کارگاه ها، انبارها و...
• استفاده از انواع ناودانی در زیرسازی و شاسی خودروهای سبک  
• ساخت تیر حمال از ناودانی برای زیرسازی و نصب نمای کامپوزیت 
• استفاده از ناودانی اروپایی UNP برای ساخت خرپا در ساختمان سازی
• استقبال از انواع ناودانی برای ساخت ساختمان هایی با اسکلت فولادی 

ناودانی ها ویژگی ها و مزایای منحصر به فردی دارند، شامل:

• مقاومت و سختی بالایی دارد.
• وزن بسیار کمی دارد، اما می تواند بار زیادی را تحمل کند.
• در برابر ضربه و تکان‌های شدید مقاوم است (به دلیل قابلیت ارتجاعی بودن فولاد). 
• سرعت نصب آن بالاست، اکثر ناودانی ها با جنس های مختلف، قابلیت جوشکاری دارند.
• فضای کمی را به خود اختصاص داده اما می توان با کمک آن سازه های بزرگی را ساخت. 
• در آزمون های تنشی امتیاز بالایی کسب کرده است که مطابق با استانداردهای لازم ساخته می شوند. 

قیمت و خرید انواع ناودانی

قیمت گذاری انواع ناودانی همانند سایر محصولات فولادی بر اساس محاسبه وزن تعیین می شود. همانطور که ذکر کردیم محاسبه وزن بر اساس جدول اشتال انجام می شود. عوامل موثر بر قیمت نهایی عبارتند از:

• روش تولید و جنس محصول
• تغییر قیمت در حامل‌های انرژی 
• هزینه حمل و نقل به نقاط مختلف 
• تولید داخل و وارداتی بودن ناودانی
• نوسانات قیمت ارز و تاثیر آن بر روی وارداتی بودن محصول
• نوسانات بازار بورس (فولاد در بورس عرضه و قیمت گذاری می شود) 

لیست تولیدکنندگان ناودانی

در ایران کارخانه هایی وجود دارند که انواع ناودانی و محصولات فولادی را تولید می‌کنند. این کارخانه ها نیاز بازار داخل را تا حدود زیادی تامین می کنند. کارخانه هایی که بهترین ناودانی ها را تولید می کنند:

• کارخانه شکفته مشهد 
• کارخانه فولاد نورد گرم 
• کارخانه فولاد البرز غرب 
• کارخانه نورد یاران زنجان
• کارخانه صبا فولاد منظومه  
• کارخانه فایکو-فولاد البرز ایرانیان
• کارخانه فولاد کوهپایه (شاخه 6 متری، در انواع سبک و سنگین) 
• کارخانه ناب تبریز (تولید شاخه 6 و 12 متری، در اندازه 6 تا 16 میلیمتری)