ورق روغنی

ورق روغنی محصول نهایی نورد سرد است، هدف از ساخت آن تولید ورق فولادی با سطحی صاف و صیقلی می باشد. اگر به اطرافتان خوب نگاه کنید متوجه می شوید که سطوح برخی اشیاء فلزی کمی خشن هستند. در مقابل برخی لوازم و اشیاء، بدنه فلزی صاف، صیقلی و براقی دارند، مانند بدنه خودرو، یخچال، لباسشویی و... .

ورق روغنی یکی از تولیدات صنعت فولاد است که برخی صنایع از آن برای ساخت محصولات خود استفاده می کنند. البته صنایعی که به زیبایی ظاهر محصولات خود اهمیت می دهند. به عنوان مثال نمی توان از ورق سیاه برای بدنه لباسشویی استفاده کرد اما برای کف سازی پله ها و راه پله ها مناسب است.

ورق روغنی (CRS) چیست؟

ورق روغنی نوعی ورق فولادی است که از طریق روش نورد سرد به دست می آید، اما ماده اولیه برای ساخت آن ورق سیاه است. ورق سیاه نیز محصول نهایی روش نورد گرم می باشد. ورق سیاه سطحی خشن و کدر دارد، همچنین در ابعاد دقیق طراحی و ساخته نمی‏شود، به همین دلیل برخی صنایع نمی‎توانند از آن استفاده کنند. ضخامت ورق سیاه از 1.5 تا 6 میلیمتر متغیر است. 

زمانیکه ورق سیاه وارد مرحله نورد سرد می‎شود، سطح آن را صاف و براق می‎کند، از ضخامت می‎کاهد و بر مقاومت و سختی آن می‌افزاید. همچنین انعطاف پذیری ورق را افزایش می دهد، یعنی قابلیت خم شدن تا زاویه 45 درجه را دارد. لبه های ورق روغنی در طول و عرض، کاملا دقیق و صاف هستند. با دستگاه های پیشرفته ابعاد آن اندازه گیری و سپس برش زده می شوند. 

در فرآیند نوردکاری و قبل از آنیل کردن، برای کاهش دمای ورق، از سیال روغنی یا آب استفاده می کنند. به همین دلیل به آن ورق روغنی اطلاق می شود. به علاوه این فرآیند (استفاده از سیال روغن یا آب) از اکسید شدن سطح ورق در تماس با هوا جلوگیری می کند. همچنین مقاومت آن را در برابر خوردگی نسبت به ورق سیاه افزایش می دهد.

انواع ورق های روغنی

در قسمت قبل اشاره شد که برای تولید ورق روغنی از ورق سیاه استفاده می‌شود، اما ملاک دسته بندی آن بر اساس نوع آلیاژ است. عناصر به کار رفته در ساخت این ورق ها شامل: 

• آهن (Fe)
• کربن (C)
• فسفر (P)
• گوگرد (S)
• منگنز (Mn)

هر یک از این عناصر با توجه به مقدارشان می‌توانند خواص فیزیکی و شیمیایی ورق را بهبود ببخشند. انواع ورق روغنی عبارتند از:

• ورق st12: ورق معمولی st12 پرکاربردترین نوع ورق روغنی است که در صنعت ساخت و ساز و صنایع تولیدی استفاده می شود. قابلیت کشش بالا و انعطاف پذیری تا زاویه 45 درجه از ویژگی های این ورق است.
• ورق st13: ورق نیمه کششی که قابلیت کشسانی آن کمتر است. در برشکاری با عمق کم کاربرد داشته و قابلیت جوشکاری دارد.
• ورق st14: این ورق قابلیت کشسانی بسیار بالایی دارد. انعطاف‌پذیری ایده آالی داشته و قابلیت برش کاری عمیق را دارد. در صنایع بزرگی مانند خودروسازی از آن استفاده می شود.

 انواع دیگر ورق روغنی شامل: 

• ورق ضد سایش (OSTE): مقاومت بالایی در برابر نفوذ و برخورد با موانع متعدد دارد. به طور مثال برای قسمت زیر خودرو از آن استفاده می کنند.
• ورق EK2: به طور مثال برای ساخت صفحه روی اجاق گاز کاربرد دارد.

استاندارد ورق های روغنی

استانداردهای مختلفی برای کنترل روا داری یا ابعاد، عناصر و خواص مکانیکی ورق روغنی تدوین شده اند. کشورهایی که در زمینه محصولات فولادی فعالیت دارند از این استانداردها برای تولید محصولات خود استفاده می کنند. در برخی موارد کارخانه های تولیدکننده، ملزم به رعایت استانداردهای بین المللی برای تولیداتشان هستند. در استاندارد ملی INSO 5723 و INSO 5722، جزئیات خواص فیزیکی ورق ذکر شده است. مقاومت تسلیم، کشیدگی در دقیقه و مقاومت کششی، جزو موارد مهم محسوب می شوند. استانداردهای دیگر شامل:

• استاندارد BS EN 10130: برای کنترل دقیق ابعاد ورق 
• استاندارد DIN آلمان: برای ترکیب شیمیایی ورق 
• استاندارد ASTM A 1008
• استاندارد JIS G3141

ضخامت و ابعاد ورق های روغنی

در استاندارد ملی ایران برای تولید ورق روغنی، ضخامت و ابعاد مشخصی تعیین شده است. ضخامت ورق روغنی از 0.3 تا 4 میلیمتر متغیر است، اما معمولاً تولیدکنندگان ضخامت 0.3 میلیمتر را برای تولید انتخاب می کنند. 

در رابطه با ابعاد ورق روغنی نیز حداقل و حداکثرهایی وجود دارد. عرض این ورق باید از 600 میلیمتر بیشتر باشد. البته تا ابعاد 1000 و 1250 میلیمتر نیز تولید می‌شود. ممکن است ورق ها در کارخانه به صورت شیت برش داده شوند. شیت های برش زده شده ابعاد مختلفی دارند، مانند:

• 1000*2000 میلیمتر
• 2000*1250 میلیمتر

فراموش نکنیم که برای ساخت ورق ها، چگالی و وزن آنها نیز اهمیت دارد. این اعداد و ارقام در ضخامت، طول و عرض ممکن است مشابه سایر استانداردهای بین المللی باشند.

روش تولید ورق روغنی

ورق هایی که با روش نورد سرد تولید می شوند سه نوع هستند: 

• ورق روغنی
• ورق گالوانیزه 
• ورق گالوانیزه رنگی

در روش نورد سرد مراحل مختلفی به ترتیب پشت سر گذاشته می شوند تا محصول نهایی با کیفیت بالا به دست بیاید. برای تولید ورق روغنی، ورق سیاه وارد مراحل زیر می شود:

• اسید شویی: اولین مرحله حذف چربی ها، آلودگی ها و اکسید آهن از سطح ورق سیاه است. ابتدا با آب شسته شده و سپس آن را در محلول اسید کلریدریک (حداکثر 30 ثانیه) قرار می دهند. البته دمای آن بین 50 الی 85 درجه سانتیگراد است.
• شستشوی آبشاری: در این مرحله ورق ها طی فرآیند آبشاری شسته می شوند. برای ادامه روند تولید، باید ورق ها کاملاً خشک شوند.
• نوردکاری: ورق های سیاه را درون کوره‌هایی با دمای حدود 200 درجه سانتیگراد حرارت می دهند. سپس آنها را وارد دستگاه نورد می کنند. ابتدا ورق حرارت داده شده توسط دستگاه، از کویل باز می شود و بین غلتک ها حرکت می کند. نوردکاری توسط غلتک هایی انجام می شود که بر خلاف جهت یکدیگر حرکت می کنند و فشار فیزیکی بالایی را به ورق وارد می‌کنند. فشار بالا از ضخامت کم می کند و بر ابعاد می‌افزاید.
• شستشوی الکترولیتی: در مرحله نوردکاری ممکن است ورق دچار آلودگی شود. بنابراین دوباره آن را شستشو می دهند.
• مرحله آنیل کاری: هدف این مرحله، افزایش انعطاف پذیری ورق است. آنیل کاری به دو صورت انجام می شود: 

1. آنیل کاری بچینگ (Botching): بر روی کویل، کوره هایی قرار داده می‌شود که توسط گاز یا بخار و بخش دیگر توسط فن و گردش هوا، گرما و حرارت دهی انجام می شود.
2. آنیل کاری پیوسته (Continuous): ورق بر روی یک خط حرکت می کند. وارد کوره شده، حرارت داده می‌شود و بعد از خنک کاری، دوباره کلاف می شود.

• مرحله پرداخت (تمپر رولینگ-Temper Rolling): برای به دست آوردن سطحی صاف و براق، دوباره ورق در دمای پایین حرارت داده می شود و یک نورد سطحی روی آن انجام می شود. در نهایت ورق روغنی آماده خواهد شد.

قیمت و خرید ورق روغنی

عوامل متعددی (در تمام کشورها) بر روی قیمت ورق روغنی تاثیر می گذارند. محاسبه قیمت ورق روغنی با توجه به ضخامت، طول و عرض (وزن آن) به دست می آید. هرچقدر وزن ورق بیشتر باشد قیمت بالاتری را به خود اختصاص می دهد. عوامل تاثیرگذار بر روی قیمت شامل: 

• وضعیت بورس
• قیمت انرژی (گاز، نفت و...) 
• حمل و نقل و واسطه های خرید 
• نوسانات بازار ارز (در رابطه با محصولات وارداتی)
• تعیین قیمت بر اساس وارداتی بودن محصول یا تولید داخل 
• نوع ورق (ورق روغنی با کششی بالا نسبت به ورق معمولی گرانتر است) 
• نوسانات بازار عرضه و تقاضا (کمبود تولید و افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت ها می شود) 

مزایای ورق روغنی

هدف از تولید ورق های روغنی، افزایش کیفیت و بهبود ورق سیاه و همچنین کاربرد گسترده تر آن در صنایع مختلف می باشد. مزایای ورق روغنی شامل:

• ضد سایش است.
• سطح آن صاف، براق و زیباست.
• شکل پذیری و انعطاف پذیری بالایی دارد.
• در برابر خوردگی، مقاومت بیشتری نسبت به ورق سیاه دارد.
• مقاومت و سختی آن بالاست و در برابر نفوذ اجسام خارجی مقاوم است.
• صنایع مختلفی از آن استفاده می‌کنند (صنعت خودروسازی، صنعت لوازم خانگی مانند تولید مبلمان و تجهیزات میز و صندلی، صنایع غذایی و بسته بندی، تولید انواع مقاطع فولادی مانند لوله، قوطی نبشی و...).

تولیدکنندگان ورق روغنی در کشور

ایران در زمره تولیدکنندگان برتر ورق روغنی در منطقه شناخته شده است. زیرا صنعت فولاد از فناوری های نوین در زمینه تولید انواع ورق های روغنی بی نصیب نمانده است. برخی کارخانه ها در کشور بهترین ورق روغنی را تولید می کنند، مانند:

• کارخانه ورق روغنی هفت الماس (قزوین)
• کارخانه تولید ورق روغنی فولاد غرب آسیا (دلیجان)
• کارخانه فولاد مبارکه اصفهان (ورق روغنی فولاد مبارکه)

 در سطح جهان نیز کارخانجاتی مانند آرسلو میتال، بائو و شاگانگ جزو برندهای مطرح در زمینه تولید ورق های روغنی هستند.